STUDIMI/ E papritur, njëra anë e Tokës po bëhet më ftohtë se tjetra

Në një studim të ri, shkencëtarët nga Universiteti i Oslos thonë se njëra anë e brendshme e Tokës po humbet nxehtësinë shumë më shpejt se ana tjetër – dhe fajtori është praktikisht aq i vjetër sa koha.

Kërkimi përdor modele kompjuterike të 400 milion viteve të fundit për të llogaritur se sa “e izoluar” ishte çdo hemisferë nga masa kontinentale, e cila është një cilësi kryesore që mban nxehtësinë brenda në vend që ta lëshojë atë. Modeli shkon deri në Pangea.

Toka ka një brendësi të lëngshme të kuqe të nxehtë që ngroh të gjithë planetin nga brenda. Ai rrotullohet gjithashtu, duke gjeneruar si gravitetin ashtu edhe fushën magnetike të Tokës. Kjo e mban atmosferën tonë mbrojtëse afër sipërfaqes së Tokës.

Për një periudhë jashtëzakonisht të gjatë, kjo pjesw e brendshme do të vazhdojë të ftohet derisa Toka do ti ngjajw Marsit. Befasia në studimin e ri është se nxehtwsia po shpërndahet në mënyrë të pabarabartë. Arsyeja wshtw se: Pjesë të Tokës janë tw izoluar nga më shumë tokë, duke krijuar një shtresw termos që bllokon nxehtësinë.

Kjo bie në kontrast me mënyrën se si Toka humbet pjesën më të madhe të nxehtësisë: “Evolucioni termik i Tokës kontrollohet kryesisht nga shpejtësia e humbjes së nxehtësisë përmes litosferës oqeanike”, shkruajnë autorët e studimit. Pse është vendi i humbjes më të madhe? Për këtë, ne kemi nevojë për një përshkim të shpejtë të zhvendosjes kontinentale.

Manteli i tokës është si një furrë konvekcioni që fuqizon një punë rutine. Çdo ditë, sipërfaqja e dyshemesë së detit lëviz pak; fundi i detit të ri lind nga magma që shpërthen në ndarjen kontinentale, ndërsa dyshemeja e vjetër është shkatërruar dhe shkrirë nën tokën ekzistuese kontinentale.

Për të studiuar se si sillet nxehtësia e brendshme e Tokës, shkencëtarët ndërtuan një model që ndan Tokën në hemisferën Afrikane dhe Paqësorit, pastaj ndan të gjithë sipërfaqen e Tokës në një rrjet me gjysmë shkalle gjerësi dhe gjatësi.

Shkencëtarët kombinuan disa modele të mëparshme për gjëra të tilla si mosha e detit dhe pozicionet kontinentale gjatë 400 milion viteve të fundit. Pastaj, ekipi shtypi numrat për sa nxehtësi përmban çdo qelizë rrjeti gjatë jetës së saj të gjatë. Kjo hapi rrugën për të llogaritur shkallën e ftohjes në përgjithësi, ku studiuesit zbuluan se ana e Paqësorit është ftohur shumë më shpejt.

Dyshemeja e detit është shumë më e hollë se toka e rëndë, dhe temperatura nga brenda Tokës “shuhet” nga vëllimi i madh i ujit të ftohtë që është mbi të. Mendoni për Oqeanin Paqësor gjigant në krahasim me tokat anësore të Afrikës, Evropës dhe Azisë – ka kuptim që nxehtësia shpërndahet më shpejt nga fundi i detit më i madh në botë.

Kërkimet e mëparshme mbi këtë efekt të detit shkuan prapa 230 milion vjet, që do të thotë modeli i ri, i cili shkon 400 milion vjet më parë, pothuajse dyfishon kornizën kohore që po studiohet.

Ka një kontradiktë të habitshme në gjetjet. Hemisfera e Paqësorit është ftohur rreth 50 Kelvin më shumë se hemisfera Afrikane, por “shpejtësitë e pllakave vazhdimisht më të larta të hemisferës së Paqësorit gjatë 400 [milion viteve] të fundit” sugjerojnë se Paqësori ishte shumë më i nxehtë në një moment të caktuar në kohë.

A ishte e mbuluar nga toka në një moment në të kaluarën shumë të largët, duke mbajtur më shumë nxehtësi brenda? Ka shpjegime të tjera të mundshme, por sido që të jetë, aktiviteti i lartë tektonik i Paqësorit sot tregon për një pabarazi të nxehtësisë. Sa më i butë të jetë manteli, aq më shumë pllakat mund të rrëshqasin dhe përplasen së bashku.

/DRONI.al/